Dyddiad
Gwnaeth achos ffug yn Ysgol Brynhyfryd yn Rhuthun amlygu pwysigrwydd diogelwch ar y ffyrdd i bobl ifanc
Ar ddydd Gwener, 11 Tachwedd, gwnaeth disgyblion o'r Chweched yn Ysgol Brynhyfryd yn Rhuthun brofi sut mae bod mewn achos llys, gydag achos ffug ym mhrif neuadd yr ysgol. Roedd y digwyddiad er mwyn codi ymwybyddiaeth am ddiogelwch ar y ffyrdd.
Trefnwyd yr achos ffug gan Pat Astbury, rhywun sy'n byw yn Rhuthun, ac aelod o Banel Heddlu a Throsedd Gogledd Cymru. Jean Williams luniodd sgript yr 'achos'. Mae ganddi flynyddoedd o brofiad o gynghori ynadon pan mae achosion yn cyrraedd y llys.
Chwaraewyd y rhannau allweddol yn yr achos ffug, fel tyst, erlynydd, cyfreithiwr yr amddiffyniad, y diffynnydd, a'r ynadon gan fyfyrwyr Ysgol Brynhyfryd. Cawsant gymorth aelodau o'r gwasanaethau brys lleol sy'n oedolion, gan gynnwys Richard Debicki, Dirprwy Brif Gwnstabl Heddlu Gogledd Cymru ac Wayne Jones, Dirprwy Gomisiynydd Heddlu a Throsedd Gogledd Cymru. Cafwyd hefyd cymorth Alun Humphries o Wasanaeth Erlyn y Goron a'r Ynad Tony Gatley, a'u hysbysodd ar sut fyddai eu rhannau yn cael eu chwarae mewn llys go iawn. Roedd PC Peter Doran o Heddlu Gogledd Cymru a Harvey Campbell, Rheolwr Cynllun Gwylio Diogelwch Tân Gwasanaeth Tân ac Achub Gogledd Cymru wrth law hefyd gyda meddygon fyfyrwyr a Zoe Henderson, Uchel Siryf Clwyd yn rhoi eu dealltwriaeth bersonol eu hunain o bwysigrwydd diogelwch ffyrdd a chanlyniadau gyrru drwg.
Y senario oedd damwain car ffuglennol a oedd wedi digwydd yn Nant y Garth yn Rhuthun, yn cynnwys car a oedd wedi goddiweddyd un cerbyd ac wedi gyrru i gerbyd arall. Roedd pob 'gyrrwr' yn y gwrthdrawiad yn ymddangos fel tyst.
Ar ôl clywed y dystiolaeth, aeth y panel o fyfyrwyr a oedd yn chwarae rhannau'r ynadon i ystyried y rheithfarn, a ddarllenwyd ar lafar wedyn i'r llys o gyd-fyfyrwyr. Roedd trafodaeth wedyn am werth yr achos a'r gosb, ynghyd â sgwrs am sut mae achosion troseddol eraill yn cyrraedd y llys a'r cydbwysedd sydd ei angen pryd neu a oes angen erlyn pobl am fathau amrywiol o droseddau.
Thema allweddol y digwyddiad oedd codi ymwybyddiaeth am yr angen i bobl ifanc yrru'n ofalus. Roedd Jo Alkir, a gollodd ei merch Olivia, a oedd yn ddisgybl yn Ysgol Brynhyfryd, mewn damwain car ym mis Mehefin 2019 ger Rhuthun, yn bresennol er mwyn pwysleisio pwysigrwydd gyrru'n ofalus i'r bobl ifanc er mwyn osgoi trasiedïau fel marwolaeth Olivia.
Dywedodd Wayne Jones, Dirprwy Gomisiynydd Heddlu a Throsedd Gogledd Cymru: "Mae gwella diogelwch y ffyrdd yn rhan allweddol o gynllun y Comisiynydd Heddlu a Throsedd ar gyfer ym mhlismona yng Ngogledd Cymru. Mae'n fater sy'n agos at galon y Comisiynydd. Gyda chefnder wedi mynd i'r ysgol a chysylltiadau teuluol cryf gyda Rhuthun, roedd yn falch o weld yr achos ffug hwn yn digwydd yn Ysgol Brynhyfryd. Roedd yn fraint i mi'n bersonol gymryd rhan yn y digwyddiad a rhoi cip i fyfyrwyr o lygad y myfyrwyr ar sut mae'r broses farnwrol yn gweithio. Diolch i Pat Astbury am drefnu'r digwyddiad, i Jo Alkir am ei chymorth, ac i'r ysgol a'i myfyrwyr am gymryd rhan. Gwnaethant waith gwych i gyd."
Dywedodd Aled Lewis, disgybl 16 oed o Ruthun: "Rwyf wedi bod â diddordeb yn y gyfraith erioed, felly roedd hwn yn gyfle da i weld sut mae pethau'n gweithio a gweld y mathau o yrfaoedd sydd ar gael yn y gyfraith ac yn y llys. Rydym yn gweithio'n agos gyda Gwasanaeth Erlyn y Goron er mwyn sicrhau ein bod ill dau'n gweithio'n effeithiol, er mwyn gallu gwneud y penderfyniad anodd hwn i beidio erlyn achos.
"Rwyf yn meddwl y dylai cyfle fel hyn fod ar gael mewn mwy o lefydd, nid ond yn Rhuthun. Ond mae'n hynod bwysig i ni wybod y neges am ddiogelwch ffyrdd yn lleol o ystyried y drasiedi ddigwyddodd i Olivia Alkir."
Dywedodd Elinor Griffith, disgybl 16 oed o Landyrnog: "Roeddwn eisiau cymryd rhan heddiw er mwyn profi sut beth ydy llys go iawn. Efallai nad ydy'r pethau rydych yn ei weld ar y cyfryngau cymdeithasol yr un peth bob amser. Roedd yn brofiad braf gael gweithwyr proffesiynol yn egluro'r hyn oedd yn digwydd a pham, a'r cyfreithiau a'r rheoliadau sydd tu ôl i'r system gyfreithiol.
"Dysgais pa mor bwysig ydy hi i bobl ar y ffyrdd ddilyn y cyfreithiau hyn a'r hyn a all ddigwydd os nad yw pobl yn gwneud. Rwyf yn cofio'r drasiedi a ddigwyddodd i Olivia Alkir yn dda. Mae'n bwysig cofio Olivia a'r hyn mae ei theulu a'i ffrindiau wedi mynd drwyddo. Mae'n hanfodol fod pobl yn deall pa mor bwysig ydy hi i gadw'n ddiogel ar y ffyrdd ac osgoi trasiedïau tebyg."
Yr wythnos hon (14-20 Tachwedd) ydy Wythnos Genedlaethol Diogelwch y Ffordd Brake, yr elusen diogelwch ffyrdd.